Wat ben je waard?

Over Vriendschap, Arabisch douchen en het Eiland experiment

In 1983 werd ik door mijn moeder afgezet bij een grondstewardess op Schiphol. Ik droeg een bord om mijn nek met als eindbestemming Genève.
Naast me op het karretje dat ons naar de gate bracht, ontmoette ik Ilan. We waren allebei dertien, onderweg naar hetzelfde zomerkamp in Zwitserland, voor zes hele weken, weg van onze ouders, die het die zomer druk hadden met andere besognes.

Ilan kwam uit Hilversum, zat op het Goois Lyceum en droeg een Ralph Lauren-polo.
Ik kwam uit de Beemsterpolder, worstelde me door de brugklas havo/vwo in Purmerend en moest het doen met een HEMA-variant.
De gedeelde spanning van het onbekende en het gemak waarmee we contact maakten, hield ons dicht bij elkaar.

Eenmaal op bestemming vroegen we of we samen op een kamer konden voor de eerste termijn van drie weken.
Zo belandden we op een vierpersoonskamer met twee stapelbedden, die we deelden met Waleed en Saud, twee olieprinsen uit Qatar.

Ze ontvingen ons vriendelijk, maar maakten direct duidelijk dat de bovenbedden al geclaimd waren. Dit was duidelijk niet hun eerste keer op kamp.
We pakten onze spullen uit en legden ze in de locker. Die van ons was bescheiden. Die van hen hing vol met merkkleding, de bovenste plankjes afgeladen met flessen dure cologne.

Diezelfde middag kregen we de huisregels uitgelegd, strak volgens Zwitserse discipline: de kamer moest elke ochtend tot in de perfectie opgeruimd zijn, de bedden opgemaakt zonder één enkele plooi.
Die eerste avond haalden de prinsenkinderen er zichtbaar plezier uit om veertjes uit hun matras te trekken en die op onze gezichten te laten dwarrelen.
Bloed irritant.
Maar Ilan en ik keken elkaar aan en besloten ons niet te laten kisten.

De volgende ochtend leerden we wat ‘Arabisch douchen’ betekende.
Waleed en Saud stonden op, trokken wat aan, en spoten zich vol met Cartier-parfum. Klaar voor de dag.

Na het ontbijt riepen ze ons bijeen. Ze hadden een voorstel: als wij drie weken lang de kamer zouden schoonhouden én hun bedden zouden opmaken, kregen we ieder de allernieuwste Sony Walkman, toen ongeveer het hoogst haalbare voor een 13-jarige jongen.
We keken elkaar aan. Daar bungelden ze: twee hagelnieuwe exemplaren uit de Duty Free.

Maar precies daar, op dat moment, werd de kiem gelegd voor wat inmiddels 42 jaar vriendschap is.
We duwden de doosjes terug in hun handen en zeiden dat ze hun eigen shit maar moesten opruimen.

We liepen naar buiten en vroegen om overplaatsing naar een andere kamer.
Zonder Arabische douches, en zonder te buigen voor andermans waarden.

---

Mark Manson heeft recent een fascinerende podcast gemaakt over precies dit onderwerp.

In deze aflevering van SOLVED duikt hij diep in de vraag waarom je waarden de fundering vormen van alles — je geluk, je mentale gezondheid, je relaties, je gevoel van betekenis.
Hij legt uit waarom niet alle waarden gelijk zijn. Wat het verschil is tussen het najagen van goedkope dopamine en het cultiveren van echte vervulling.
Hoe je kunt ontdekken wat jouw échte waarden zijn.
Hoe je ze kunt veranderen.
En hoe waarden stilletjes, maar onverbiddelijk, je keuzes en relaties bepalen.

Laatst zat er een cliënt tegenover me in de praktijk. Hij zat totaal vast, stuurloos en leek het leven van anderen te leven, in plaats van het zijne.
Het was tijd voor een wake-up call: stoppen met drijven, en beginnen met geven om de juiste dingen.
Je kunt daar eindeloos over praten, maar dan raak je zelden het onderbewuste, en dáár ligt vaak het goud.

Ik bracht hem in lichte trance en deed twee gedachte-experimenten:

1. Het Eilandexperiment
Stel je voor: je wordt wakker op een onbewoond eiland. Je bent gezond. Er is genoeg voedsel. Geen sociale druk, geen verwachtingen, geen deadlines.
Wat zou je doen met je dagen? Noem drie dingen die je zou doen, puur omdat je ze belangrijk, zinvol of plezierig vindt.

2. De Begrafenisoefening
Stel je voor: je eigen begrafenis. Familie, vrienden, collega’s spreken over jou.
Wat hoop je dat ze zeggen? Wat wil je dat ze zich herinneren over jouw karakter, keuzes, gedrag?
Formuleer een korte toespraak of enkele zinnen die je zou willen laten uitspreken.

Daarna onderzochten we:

• Wat zegt deze toespraak over jouw diepste waarden?

• Leef je al in lijn met die waarden?

• Welke veranderingen zijn nodig om dichter bij die waarden te leven?

Het was verbluffend om te zien hoe zulke simpele oefeningen het perspectief van deze man volledig konden kantelen, en vooral: hoe zijn waarden in de loop der jaren ongemerkt waren verschoven.

---

In 2011, 28 jaar na de Walkman-affaire, reisden Ilan en ik met een heel clubje af naar New York om de marathon te lopen, onder leiding van Radmilo Soda, voormalig bokskampioen en ons personal trainer.

We hadden negen maanden getraind, wekenlang geen druppel alcohol gedronken, en een rigide dieet gevolgd.
We waren nog niet ingecheckt in het hotel, of het ging al gelijk faliekant mis in de hotelbar. Die nacht werden we er met z’n allen knetter lam uitgeveegd.
De dagen voor de marathon deden we wat lichte trainingen, maar vooral: veel eten, veel drinken.
Toch ook: de lijm van onze vriendschap. Noem het een gedeelde waarde.

Friedrich Nietzsche zei ooit: “Echte vriendschap rust niet op gelijke smaken, maar op gelijke waarden.”

De avond voor de marathon lag Ilan ziek in bed. Hij twijfelde of hij überhaupt kon lopen.
Ik herinnerde hem aan al die maanden trainen en zei: ga slapen, morgen zien we verder.

Met moeite kreeg ik hem die ochtend de bus in richting startgebied.
Na drie uur wachten in plastic tentjes, besloten we: we blijven samen. We starten samen. We finishen samen.

Vijf uur en 5 minuten, twee stoppogingen en drie toiletbezoeken later — kwamen we bijna huilend van de pijn over de finish.
Later hoorde ik van Soda dat er niks zwaarder is dan op andermans tempo lopen.
Ik had er geen moment bij stilgestaan.
Voor mij was het helder: vriendschap en samen finishen wogen zwaarder dan welke eindtijd dan ook.
Mede gezien mijn lompe tred en sowieso matige tempo.

---

De laatste jaren gaan we elk najaar samen naar Italië om mijn 20 olijfbomen te oogsten.
Dat is, met wat extra hulp, nog geen klein dagje werk.
De rest van de dagen vullen we met wandelen, lezen, praten over het leven, uitgebreid lunchen en een gestolen sigaret.

Dezelfde waarden, maar met nieuwe accenten: lijfbehoud, eenvoud, ritueel.
We zijn tenslotte bijna zestig.

Goedkope dopamine of bij voorkeur toch wat meer levensvervulling? www.frenkelfrank.com